"KESTANE GAL ARISI 3 YIL SONRA TEHDİT OLMAKTAN ÇIKACAK"

Kestane gal arısını imha eden “Torymus Sinensis” adlı yararlı böcekler Kayran köyünde doğaya salındı. Programa Vali Meftun Dallı, Kastamonu milletvekilleri Halil Uluay ve Serap Ekmekci, Doğanyurt Kaymakamı Yusuf Ercan Yalçınöz, İnebolu Kaymakamı Ahmet Vezir Baycar, AK Parti İl Başkanı Hasan Yağcıoğlu, Doğanyurt Belediye Başkanı Ahmet Kaya, Kastamonu Orman Bölge Müdürü Fahri Sönmezoğlu, İl Tarım ve Orman Müdürü Bekir Yücel Tanrıkulu, Orman Bölge Müdür Yardımcısı Burçin Irmak, İnebolu Orman İşletme Müdürü Azmi Şenel, işletme şefleri, arıcılar ve vatandaşlar katıldı.

Orman Bölge Müdürü Sönmezoğlu, programda yaptığı konuşmada, Türkiye’ye 2014 yılında gelen kestane gal arısının Kastamonu’da ilk kez 2021 yılında görülmeye başlandığını söyledi.

Bu kapsamda Cide ve Bursa’daki laboratuvarlarda üretilen 10 bin adet “Torymus Sinensis”e ek olarak Kayran köyünde 300 adet daha faydalı böcek salımı yaptıklarını belirten Sönmezoğlu, “Torymus Sinensis’ler gallerin içinde bulunan zararlıyı ve larvalarını yiyerek zararlı böcek popülasyonunun yok olmasının sağlaması hedefleniyor” dedi.

100 YILLIK BELA

Kestane gal arısının aslında 1920’lerde Çin’de tüm kestane alanlarını tahrip ettiğini belirten Sönmezoğlu, “Maalesef dünyanın tüm kestane alanlarını büyük zarara uğratan kestane gal arısı ülkemize de 2014 yılında giriş yaptı. Dünyada ilk olarak 1941 yılında bu hastalık Japonya’da görüldü. Tabi dünya savaşı esnasında kimsenin bu hastalıkla mücadele şansı yoktu. 1950’li yıllarda hastalığın kaynağı araştırıldığında yaklaşık 1920’lerden itibaren Çin’deki tüm kestane alanlarını ciddi manada tahrip ettiği tespit edildi. Ancak Çin’de bu hastalığın yırtıcısı olan Torymus’un da yavaş yavaş yerleştiği görüldü. Oralardan transfer edilen Torymuslar Japonya’ya salınmaya başlandı.” diye konuştu.

“TORYMUS’LARIN İŞİ İLK YILLARDA ÇOK ZOR”

Gal arısının çok hızlı ilerlediğini ifade eden Sönmezoğlu, “Yılda 100-120 kilometre bu gal arısı uçma kabiliyetine sahipken bunun yırtıcısı olan Torymus Sinensis ilk 4-5 yılda 1-2 kilometre gibi ilerleyebiliyor. Sebep şu, bu gördüğünüz tüm yumrular, içerisinde 4-5 tane gal arısı barındırıyor. Şimdi bizim başka yerden transfer edip burada laboratuvar ortamında yetiştirdiğimiz Torymuslar bunları iğne ile delip içine yumurta bırakacaklar. Bizim faydalı böcek yılda 20 civarında yumurta bırakabiliyor. Yumurta bunun içinde 20 gün içerisinde larvaya dönüyor. Bu larva bu galin içerisindeki gal arılarının larvalarını yiyor. Bu galin içerisindeki gal arısı mayısın son haftası gibi ergin olup bunu patlatıp uçmaya başlıyor. Tehlikeyi zaten yayan geliştiren bu. Bu 120 civarında yeni yaprağa veya önümüzdeki yılın tomurcuğuna yumurta bırakıyor. Her bir yumurtanın içerisinde 4-5 tane galler oluşuyor. Yani bizim faydalının işi ilk yıllarda çok zor. Çünkü şöyle düşünün, buna en az 10 tane bizim yırtıcının gelmesi lazım ki bununla başa çıksın. Ama bizim yırtıcımız 4-5 yıl sonra buraya yerleştikten sonra hızlı bir şekilde 50-60 kilometre mesafeye kadar genişleyebiliyor. Aslında biz farklı yerlerde yerleşmiş olan torymusları transfer edip burada böcek haline getirip doğaya saldığımızda her bir noktada bu hastalıkla mücadele başlamış oluyor. Tabi biz bu mücadeleyi ne kadar geniş bir alana yayabilirsek neticeyi o kadar hızlı alabileceğiz” ifadelerini kullandı.

YALOVA’DA BAŞARI ELDE EDİLDİ

Kestane gal arısını 2021 Mayıs ayında ilk defa Cide ilçesinde tespit ettiklerini anlatan Sönmezoğlu, “Ben 2014’te Bursa Bölge Müdür yardımcısı iken 2014 yılında bu hastalığı ilk tespit ettiğimizde bu şubeyi zaten ben koordine ediyordum. Teşkilatımız, devletimiz, İtalya hükümeti ile iletişime geçerek 2015 yılı Mayısında 5000 tane Torymus’u Türkiye’ye getirip Yalova ormanlarına saldık. An itibariyle 2022’de kestane konusunda burada yaşanan sıkıntılar artık minimize olmaya başlamıştı. Geçen sene hem çiçek, hem meyve konusunda oralarda iyileşmeye ulaştık.” dedi.

“İNSANIMIZ ÇOK DİKKATLİ OLMADI… BURSA’DAN YALOVA’DAN FİDAN ALDILAR, HASTALIK GENİŞ BİR ALANA YAYILDI”

Kestane gal arısının bölgemize kadar yayılmasının nedenlerini de açıklayan Sönmezoğlu şunları söyledi:

“Bu hastalık buraya nasıl geldi. Maalesef biz bu hastalığı gördüğümüzden itibaren Tarım teşkilatımızla birlikte kestaneyi karantina olarak belirlememize rağmen insanımız çok dikkatli olmadı. Bursa’dan, Yalova’dan fidan aldılar, aşı kalemi aldılar. Böylece hastalık çok geniş bir alana yayıldı. Şu an Artvin’de de bu hastalık var. Şimdi 2015 yılında biz arkadaşlarımızla İtalya’ya gittiğimizde Alp dağlarının tepesindeki bir tane kestaneyi dahi tamamen sarıp sarmaladığını gördük.  Yani bu bir Covid-19 pandemisi gibi bir şey. Bundan korkulacak kestane yok gibi gözüküyor maalesef. Dünyada bu hastalığa dayanıklı bazı kestane bireylerinin geliştirildiği ifade ediliyor. Elbette bu mümkün. Ancak ben buradaki sevgili muhtarlarımıza, Doğanyurtlulara, İnebolululara şunu söylemek istiyorum. En güçlü ve en kaliteli kestane burada önceden beri yetişen kestanedir. Hiçbir şekilde buraya dünyanın çeşitli yerlerinden kestane fidanı, kestane kalemi getirmeyin. Getirirseniz iyi bir şey yapmış olmazsınız. Belki gal arısına karşı dirençli bir türdür ama onun yarın ne tür hastalığa yakalanacağını bilemezsiniz.”

 “2026-2027 GİBİ BU HASTALIK TEHDİT OLMAKTAN ÇIKACAK”

Kestane gal arısının sonu ile ilgili tarih veren Sönmezoğlu sözlerini şöyle sürdürdü:

“Şundan müsterih olmanızı istiyorum. Evelallahın izniyle 2026-2027 gibi bu hastalık da büyük tehlike ve tehdit olmaktan çıkacak. Çünkü biz dünyada en son bu hastalıkla karşı karşıya kalmak durumunda olduğumuz için çok ciddi bir tecrübe var. Bizde de bilgi birikimi var. Ne yapacağımızı biliyoruz. Biz dünyanın daha evvel yapmadığı bir şeyi de ilk defa burada geçen sene gerçekleştirdik. Sarı tuzak dediğimiz yöntemi ilk olarak bunun altına bir kap içerisinde bir sıvı koyuyoruz. Onun yaydığı koku ve kestane gal arısı sineğinin çok sevdiği bir koku olduğu için buraya yapışıyor. Tabiri caizse gal arısı sineğine tuzak kuruyoruz.  Geçen sene 2500 adet deneme amaçlı astık. Bu sene 6500-7000 adet asacağız. Yine Şube Müdürümüz liderliğinde tüm kestane arıcılığı yapılan yerlerde arkadaşlarımız gelecek, onlar bu sıvının nasıl üretileceğini arkadaşlarımıza öğretecekler. İlle böyle olması şart değil. Herhangi bir plastiği yapışkanlı hale getirdiğimizde altına da o şeyi koyduğumuzda sinekler uçmaya başladığında bunu asmak durumundayız. Gal arısı uçma zamanı geçen seneki tespitlerimize göre Haziranın 3’üncü haftası gibi oluyor. Bu tüm mücadelelerle ilgili bir takvim var.”

KESTANE GAL ARISI ÖLÜNCE FAYDALI BÖCEK DE ÖLECEK

Laboratuvarda üretilen faydalı böcek Torymus’un sadece kestane gal arısı larvalarını yiyerek yaşamını sürdürebildiğine dikkati çeken Sönmezoğlu, “Bazı dostlarımız şunu sordular. Keşke bu hastalık gelmeden evvel siz faydalısını getireydiniz. Bu mümkün değil. Bu Torymus Sinensis dediğimiz gal arısını imha eden böcek sadece ve sadece bu galin içindeki yumurtayı yiyor, larvayı yiyor. Başka hiçbir şeyle beslenmiyor. Yani bir gün bu hastalıktan kurtulduğumuzda hem Torymus Sinensis de ölecek yiyecek bir şey bulamadığı için, hem de kestane gal arısı ölecek. Bunlar birlikte yaşayan canlılar. Eğer kalırsa da bir miktar kalacak, o da bizi sıkıntıya sokmayacağız. Meyve üretimimizi artıracağız, çiçek üretimimizi yapacağız, sorun yaşamayacağız” şeklinde konuştu.

“KESTANEYİ BASKILAYAN DİĞER AĞAÇLARI KESECEĞİZ”

Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü olarak Kastamonu sahillerinde kestane ve defne alanlarını tespit ettiklerini ifade eden Sönmezoğlu şunları söyledi:

“Biz 2020 yılından itibaren Kastamonu sahillerimizde mevcut olan kestane alanlarını, defne alanlarını tespit ettik. Bu alanlara özgü ormancılık müdahaleleri yapma noktasında halkımızla toplantılar yaptık. Onları bu çalışmaları yaptığımız taktirde kestane meyvesini ve çiçek üretimini artıracağımıza inandırdık. Çünkü geçmişte bizim bu çalışmalarımıza biraz mesafeli bakıyorlardı. Biz şunu insanlarımıza anlattık. anlayışımızın, yaklaşımımızın merkezinde kestane olacak. Tüm ormancılık yaklaşımları ve müdahaleleri kestaneyi kalkındıracak, geliştirecek şekilde olacak. Kestaneyi baskılayan bir çam ağacı varsa, bir köknar ağacı varsa kesinlikle kestaneyi etkilemeyecek hale getirilecek. Yani onlar kesilecek alan kestaneye bırakılacak. Tam biz bunu yapmaya başlamışken maalesef bu hastalık geldi bizi buldu. ama biz bu çalışmayı bırakmadık. Hem İnebolu İşletme Müdürlüğümüze, hem Cide, hem Bozkurt İşletme Müdürlüğümüzde biz yine kestane meyvesini artırmak, çiçeğini artırmak için çalışmaları sürdürüyoruz.”

MÜREKKEP HASTALIĞI, KESTANE DAL KANSERİ, ŞİMDİ DE GAL ARISI…

Orman Bölge Müdürü Sönmezoğlu, kestanenin kıymetli bir meyve olduğunu ancak hastalıklara da en çok maruz kalan bir ağaç türü olduğuna dikkati çeken Sönmezoğlu, önce mürekkep hastalığı, sonra kestane dal kanseri, şimdi de kestane gal arısı ile mücadele ettiklerini sözlerine ekledi.